Nhượng quyền thương hiệu đang trở thành lựa chọn phổ biến cho những ai muốn khởi nghiệp nhanh chóng mà không cần xây dựng thương hiệu từ đầu. Tuy nhiên, đằng sau những lời quảng cáo hấp dẫn là hàng loạt rủi ro có thể khiến nhà đầu tư mất tiền oan. Dù chuẩn bị kỹ lưỡng đến đâu, bạn cũng khó tránh khỏi ít nhất 5 trong 8 rủi ro dưới đây.
1. Rủi ro FOMO – Cơ hội dễ trở thành cạm bẫy
FOMO (Fear of Missing Out) là tâm lý dễ gặp khi đứng trước những lời hứa hẹn về lợi nhuận khổng lồ. Bạn bị hấp dẫn bởi viễn cảnh tươi sáng và sợ rằng nếu không nhanh tay, người khác sẽ chiếm mất cơ hội. Thế nhưng, đừng quên rằng lời quảng cáo từ nhân viên bán nhượng quyền chỉ nhằm mục đích thuyết phục bạn.
– Lời quảng cáo có thể bị “tô hồng”
Hầu hết các thương hiệu nhượng quyền đều có đội ngũ tư vấn viên chuyên nghiệp với nhiệm vụ chính là thuyết phục bạn ký hợp đồng. Họ có thể đưa ra các số liệu về doanh thu hấp dẫn từ các cửa hàng thành công nhất trong hệ thống, nhưng lại không đề cập đến những trường hợp thất bại. Ví dụ, một thương hiệu cà phê có thể khoe rằng một cửa hàng nhượng quyền ở trung tâm Sài Gòn thu về 500 triệu/tháng, nhưng lại không nói rằng các cửa hàng ở tỉnh lẻ có doanh thu thấp hơn nhiều và nhiều đơn vị đã phải đóng cửa do không duy trì được dòng tiền và lượng khách.
– Sự vội vàng khiến bạn bỏ qua bước thẩm định
Vì sợ mất cơ hội, nhiều nhà đầu tư không dành đủ thời gian để nghiên cứu kỹ thị trường, khảo sát thực tế hoặc gặp gỡ những chủ cửa hàng nhượng quyền hiện tại. Điều này dẫn đến việc họ không nhận ra các yếu tố quan trọng như vị trí không phù hợp, mô hình kinh doanh không tối ưu hoặc phí vận hành quá cao.
– “Cơn sốt” nhất thời không đảm bảo thành công lâu dài
Một số mô hình nhượng quyền có thể đang bùng nổ nhờ xu hướng nhất thời, nhưng khi thị trường bão hòa hoặc nhu cầu giảm sút, nhà đầu tư sẽ phải đối mặt với rủi ro lớn. Ví dụ, nhiều chuỗi trà sữa từng “làm mưa làm gió” nhưng sau vài năm, thị hiếu khách hàng thay đổi và hàng loạt cửa hàng đóng cửa. Nếu bạn tham gia vào thị trường chỉ vì thấy nó đang “hot” mà không có chiến lược dài hạn, khả năng thất bại là rất cao.
2. Rủi ro phụ thuộc thương hiệu – Đánh đổi sự chủ động
Khi tham gia vào mô hình nhượng quyền, bạn đang đặt cược vào hệ thống vận hành sẵn có của thương hiệu mẹ. Điều này có thể giúp bạn tiết kiệm đáng kể thời gian xây dựng quy trình, từ việc thiết kế cửa hàng, đào tạo nhân viên đến chiến lược marketing. Tuy nhiên, mặt trái của sự tiện lợi này chính là sự phụ thuộc chặt chẽ vào các quy định của thương hiệu mẹ, làm mất đi sự linh hoạt trong điều hành doanh nghiệp.
2.1. Hạn chế trong điều hành
Bạn không thể tùy ý thay đổi menu, giá cả, phong cách phục vụ hay chiến lược quảng bá theo ý mình. Mọi quyết định quan trọng đều phải tuân thủ theo bộ quy tắc và tiêu chuẩn của hệ thống. Điều này có thể khiến bạn bỏ lỡ cơ hội khai thác những yếu tố đặc thù của thị trường địa phương hoặc tận dụng xu hướng mới để tăng lợi thế cạnh tranh.
2.2. Bất lợi khi thương hiệu mẹ bảo thủ
Chẳng hạn, nếu bạn phát hiện một món ăn hoặc mô hình phục vụ đang trở nên thịnh hành tại khu vực của mình, nhưng thương hiệu mẹ không cho phép điều chỉnh menu, bạn sẽ bị hạn chế trong việc đáp ứng nhu cầu khách hàng. Thậm chí, nếu thương hiệu mẹ thực hiện chiến lược kinh doanh sai lầm, toàn bộ hệ thống cửa hàng nhượng quyền, bao gồm cửa hàng của bạn, cũng sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề mà không có cách nào khắc phục kịp thời.
2.3. Rào cản đối với doanh nhân sáng tạo
Đối với những doanh nhân thích sự sáng tạo và chủ động, đây có thể là rào cản lớn, khiến họ cảm thấy như đang “làm thuê” thay vì sở hữu một doanh nghiệp thực thụ. Vì vậy, trước khi quyết định nhượng quyền, bạn cần cân nhắc kỹ lưỡng mức độ kiểm soát của thương hiệu mẹ đối với hoạt động kinh doanh của bạn và liệu bạn có sẵn sàng đánh đổi sự linh hoạt để đổi lấy hệ thống vận hành sẵn có hay không.
3. Hiệu ứng chuỗi – Khi một “phốt” nhỏ làm rúng động toàn hệ thống
Bạn có thể vận hành cửa hàng của mình một cách chuẩn chỉnh, tuân thủ mọi quy định, phục vụ khách hàng tốt nhất, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn sẽ hoàn toàn an toàn trước những tác động từ bên ngoài. Trong hệ thống nhượng quyền, tất cả các cửa hàng cùng chia sẻ một thương hiệu, và điều này đồng nghĩa với việc nếu một mắt xích gặp sự cố, cả hệ thống có thể chịu ảnh hưởng theo dây chuyền.
Trên mạng xã hội, chỉ cần một bài đăng tiêu cực lan truyền nhanh chóng, thương hiệu có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Khi đó, doanh số cửa hàng của bạn có thể sụt giảm mạnh, dù bạn không mắc lỗi gì.
Ngoài ra, khi công ty mẹ gặp khủng hoảng từ tranh chấp nội bộ, chiến lược kinh doanh sai lầm đến những bê bối tài chính, thì các cửa hàng nhượng quyền cũng khó tránh khỏi hệ lụy. Một ví dụ điển hình là chuỗi trà sữa Đài Loan lớn. từng vướng vào nghi vấn nợ lương nhân viên, dẫn đến làn sóng tẩy chay từ khách hàng. Kết quả là nhiều cửa hàng nhượng quyền dù kinh doanh tốt trước đó cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, một số buộc phải đóng cửa.
Vậy nên, trước khi tham gia nhượng quyền, hãy đánh giá kỹ lưỡng mức độ ổn định của công ty mẹ, khả năng xử lý khủng hoảng và chính sách bảo vệ đối tác nhượng quyền.
4. Sức khỏe tài chính công ty “Mẹ” – Điểm tựa hay mối lo?
Không phải thương hiệu nào cũng đủ mạnh để chống chọi với biến động thị trường. Nếu công ty mẹ lâm vào khó khăn tài chính, các cửa hàng nhượng quyền cũng chịu chung số phận. Đã có nhiều trường hợp thương hiệu mẹ phá sản, để lại các chủ cửa hàng chật vật xoay xở trong mớ hỗn độn.
Khi xem xét nhượng quyền, những yếu tố cần quan tâm bao gồm:
4.1. Báo cáo doanh thu và lợi nhuận
- Tăng trưởng doanh thu: Xem xét công ty mẹ có duy trì mức doanh thu ổn định hay tăng trưởng qua các năm không. Doanh thu giảm liên tục có thể là dấu hiệu của mô hình kinh doanh kém hiệu quả.
- Biên lợi nhuận: Một công ty có biên lợi nhuận gộp và lợi nhuận ròng cao thường có tiềm lực tài chính mạnh để hỗ trợ các cửa hàng nhượng quyền.
4.2. Nợ phải trả và nghĩa vụ tài chính
- Tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu (D/E ratio): Nếu con số này quá cao, công ty có thể đang phụ thuộc vào vay nợ để vận hành, gây rủi ro nếu thị trường biến động.
- Lãi vay và nghĩa vụ tài chính dài hạn: Nếu công ty mẹ có quá nhiều khoản vay với lãi suất cao, họ có thể không đủ nguồn lực để hỗ trợ các cửa hàng nhượng quyền trong dài hạn.
4.3. Dòng tiền và thanh khoản
- Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: Một công ty có dòng tiền dương ổn định chứng tỏ họ tạo ra đủ tiền mặt từ hoạt động cốt lõi để hỗ trợ đối tác.
- Hệ số thanh toán ngắn hạn: Nếu công ty mẹ có quá nhiều tài sản khó thanh khoản hoặc dòng tiền âm, họ có thể gặp khó khăn trong việc chi trả các khoản chi phí vận hành.
4.4. Lịch sử tài chính và sự minh bạch
- Báo cáo tài chính kiểm toán: Đối tác nên xem xét báo cáo tài chính của công ty mẹ có được kiểm toán bởi đơn vị uy tín không, nhằm tránh các rủi ro gian lận tài chính.
- Các biến động tài chính trong quá khứ: Nếu công ty mẹ từng có dấu hiệu nợ xấu, phá sản, hoặc gặp khủng hoảng tài chính, cần đánh giá cẩn trọng trước khi đầu tư.
4.5. Chiến lược phát triển và đầu tư dài hạn
- Chi phí tái đầu tư vào thương hiệu: Công ty có dành ngân sách cho marketing, R&D, cải tiến sản phẩm và mở rộng thị trường không? Nếu không, hệ thống nhượng quyền có thể bị tụt hậu so với đối thủ.
- Tầm nhìn và kế hoạch mở rộng: Nếu công ty mẹ đang có chiến lược phát triển rõ ràng và bền vững, đây là một dấu hiệu tích cực cho các đối tác nhượng quyền.
5. Sáng tạo bị trói buộc
Nhượng quyền thương hiệu mang lại sự ổn định trong mô hình kinh doanh, nhưng đi kèm với đó là những ràng buộc chặt chẽ về thương hiệu, sản phẩm và quy trình vận hành. Nếu bạn là người yêu thích đổi mới và muốn tự do sáng tạo, nhượng quyền có thể không phải là lựa chọn lý tưởng.
5.1. Trói buộc về tính đồng nhất của menu
Các thương hiệu nhượng quyền thường áp đặt các tiêu chuẩn khắt khe để đảm bảo tính đồng nhất trên toàn hệ thống. Điều này có nghĩa là bạn phải tuân theo menu cố định, không thể tùy chỉnh sản phẩm theo khẩu vị địa phương hoặc thử nghiệm các công thức mới.
5.2. Giới hạn về ý tưởng quảng cáo
Bên cạnh đó, các chiến dịch quảng cáo và tiếp thị cũng thường được triển khai đồng bộ theo kế hoạch của công ty mẹ. Bạn sẽ không có quyền tự do sáng tạo các chương trình khuyến mãi riêng hoặc thay đổi hình thức truyền thông để phù hợp với thị trường địa phương. Điều này có thể khiến bạn bỏ lỡ nhiều cơ hội thu hút khách hàng và tạo dấu ấn khác biệt so với đối thủ.
5.3. Tiêu chuẩn quy trình vận hành theo chuỗi
Không chỉ vậy, quy trình vận hành cũng bị ràng buộc bởi các tiêu chuẩn nghiêm ngặt. Những ý tưởng cải tiến nhằm tối ưu hiệu suất hoặc nâng cao trải nghiệm khách hàng có thể bị bác bỏ nếu chúng không phù hợp với hướng đi chung của thương hiệu. Điều này có thể làm giảm động lực sáng tạo của chủ cửa hàng và tạo cảm giác như bạn chỉ đang “đi trên đường ray chật hẹp”, vận hành theo lối mòn có sẵn mà không có quyền quyết định.
Nếu bạn là người thích sự linh hoạt, muốn thử nghiệm những điều mới mẻ và có tầm nhìn riêng trong kinh doanh, bạn cần cân nhắc kỹ trước khi quyết định nhượng quyền. Bởi khi đã bước vào mô hình này, bạn phải chấp nhận “chơi theo luật” của thương hiệu mẹ, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc từ bỏ những ý tưởng đột phá của riêng mình.
6. Rủi ro pháp lý – Cảnh giác với hợp đồng
Trong kinh doanh bất cứ ngành nào cũng vậy, các tranh chấp pháp lý liên quan đến nhượng quyền thương hiệu rất phổ biến. Khi mở rộng thông qua nhượng quyền, nếu hợp đồng không được soạn thảo cẩn thận và có sự đồng thuận chặt chẽ giữa hai bên, việc hiểu sai quyền lợi và nghĩa vụ có thể dẫn đến kiện tụng kéo dài. Nhiều chủ cửa hàng nhượng quyền không đọc kỹ hợp đồng, hoặc không có sự tư vấn từ luật sư chuyên ngành, dẫn đến tình trạng bị ràng buộc bởi các điều khoản bất lợi, bao gồm:
- Điều khoản mập mờ về quyền sử dụng thương hiệu: Một số hợp đồng không quy định rõ thời hạn, phạm vi và quyền hạn sử dụng thương hiệu, dẫn đến xung đột khi thương hiệu mẹ thay đổi chính sách hoặc muốn thu hồi nhượng quyền.
- Cam kết tài chính bất lợi: Nhiều chủ cửa hàng bị áp đặt mức phí nhượng quyền cao, phí quản lý hàng tháng hoặc chi phí nguyên liệu độc quyền mà không có sự linh hoạt để đàm phán.
- Chấm dứt hợp đồng và xử lý hậu nhượng quyền: Khi hợp đồng kết thúc, nếu không có quy định rõ ràng, các bên có thể xảy ra tranh chấp về tài sản, thương hiệu hoặc thậm chí bị cấm mở cửa hàng kinh doanh cùng ngành nghề trong một thời gian dài.
7. Cạnh tranh từ bên ngoài: Khi thị trường không còn màu mỡ
Một trong những sai lầm phổ biến của nhà đầu tư khi nhượng quyền là nghĩ rằng mình đang bước vào một thị trường béo bở, nơi khách hàng có nhu cầu lớn và lợi nhuận sẽ dễ dàng thu về. Tuy nhiên, thực tế lại phức tạp hơn nhiều. Khi một mô hình kinh doanh thành công, nó nhanh chóng thu hút sự chú ý của nhiều nhà đầu tư khác. Điều này tạo ra một làn sóng cạnh tranh khốc liệt, biến thị trường từ “đại dương xanh” với ít đối thủ thành “đại dương đỏ” với sự giằng co gay gắt về giá cả, chất lượng và dịch vụ.
Hãy xem xét ngành trà sữa hay cà phê chuỗi tại Việt Nam. Khi những thương hiệu tiên phong như Highland Coffee hay The Coffee House thành công, hàng loạt thương hiệu lớn nhỏ khác cũng đổ vào thị trường, khiến mức độ cạnh tranh trở nên căng thẳng. Các cửa hàng buộc phải chạy đua khuyến mãi, giảm giá, tạo ra chiến dịch marketing tốn kém để duy trì vị thế. Với một cửa hàng nhượng quyền, bạn sẽ bị giới hạn trong chiến lược giá và khuyến mãi theo quy định từ thương hiệu nhượng quyền, khiến việc cạnh tranh càng khó khăn hơn.
Ngoài ra, đối thủ không chỉ đến từ các thương hiệu nhượng quyền khác mà còn từ những mô hình kinh doanh tự do, sáng tạo hơn. Những cửa hàng độc lập, linh hoạt trong điều chỉnh sản phẩm, giá cả, và dịch vụ có thể dễ dàng thu hút khách hàng hơn các cửa hàng nhượng quyền vốn bị ràng buộc về quy trình vận hành. Nếu không có chiến lược rõ ràng để đối phó, cửa hàng nhượng quyền rất dễ bị đẩy ra khỏi cuộc chơi.
Do đó, trước khi quyết định nhượng quyền thương hiệu, bạn cần nghiên cứu kỹ mức độ cạnh tranh của thị trường, không chỉ ở hiện tại mà còn trong tương lai. Hãy đặt câu hỏi: “Liệu thị trường này có còn tiềm năng phát triển trong 3-5 năm tới không?”
8. Cạnh tranh nội bộ: “Thập diện mai phục”
Một trong những rủi ro ít ai lường trước khi tham gia nhượng quyền là cạnh tranh nội bộ giữa chính các cửa hàng trong cùng hệ thống. Khi thương hiệu mẹ liên tục mở rộng quy mô và bán nhượng quyền một cách ồ ạt, các cửa hàng có thể bị đặt vào thế đối đầu trực tiếp với nhau. Điều này đặc biệt phổ biến khi các cửa hàng cùng khu vực cung cấp sản phẩm, dịch vụ tương tự, dẫn đến tình trạng tranh giành khách hàng.
Ví dụ, trong ngành F&B, nếu hai cửa hàng nhượng quyền của cùng một thương hiệu nằm quá gần nhau, khách hàng có thể chọn quán nào thuận tiện hơn, dẫn đến tình trạng doanh thu bị chia nhỏ. Thậm chí, khi một cửa hàng tung chương trình khuyến mãi mạnh để hút khách, những cửa hàng khác có thể bị ảnh hưởng tiêu cực do không thể cạnh tranh về giá hoặc ưu đãi.
Ngoài ra, khi thương hiệu mẹ liên tục mở thêm các chi nhánh nhượng quyền, các cửa hàng hiện tại có thể bị “bào mòn” doanh thu thay vì tăng trưởng ổn định. Nếu không có chiến lược phân bổ hợp lý, việc mở rộng này có thể dẫn đến xung đột lợi ích giữa các đối tác nhượng quyền và chính thương hiệu mẹ.
Nhượng quyền không phải là lựa chọn tồi, nhưng nó không dành cho những ai chỉ nhìn thấy màu hồng. Một doanh nhân thông thái luôn nhìn thẳng vào cả cơ hội và thách thức, sẵn sàng cho mọi rủi ro để đạt được thành công bền vững.
Nguồn: Sưu tầm
